فرش ایرانی، یکی از اصیلترین و با ارزشترین هنرهای ایرانی میباشد و طراحی اینگونه فرشها بهگونهای میباشد، که چشم هر بینندهای را مینوازد. درفرشهای ایرانی از طرحها و نقشهای رنگارنگ استفاده میشود؛ که نشان از فرهنگ و آداب ایرانی دارد، فرش ایرانی علاوه بر اینکه در کشور خودمان طرفداران زیادی دارد، جزو محبوبترین هنرها در کشورهای دیگر است. در اکثر فرشهای ایرانی از گلها و حیوانات ایده گرفته شده است و طرحهای زیبایی در فرشها، نقش نگاری شدهاند.
یکی از قدیمیترین و نخستین فرشهای ایرانی فرش پازیریک میباشد، این فرش اولین بار در درهای به نام پازیریک، مشاهده شد، بههمین خاطر نام پازیریک بر این فرش نهاده شده است. نقشی که در فرش پازیریک بکار برده شده است،طرح اسبی است که در حال جنگیدن است، همین طرح در نقش نگاریهای تخت جمشید نیز مشاهده شده است و نظر محققان بر این است که این فرش، فرش ایرانی میباشد، بههمین دلیل فرش ایرانی شهرت زیادی پیدا کرد و طرفداران زیادی سمت فرشهای ایرانی جذب شدند. تاریخ دقیق شروع فرشبافی در ایران مشخص نیست، اما تصور بر این است، ابتدا چادرنشینان برای اینکه از خاک کف چادر محفوظ باشند، شروع به بافت، فرشهای پشمی کرده و از این فرشها برای آسایش بیشتر استفاده میکردند. اما دوران صفوی، بافت فرشهای ایرانی رونق زیادی پیدا کرد، زیرا پادشاهان این دوره علاقه زیادی به این حرفه داشتهاند و کارگاههای قالیبافی زیادی در شهرهای مختلف در دوران صفوی دایر شد. میتوان گفت دوره صفوی، دورهی رونق این هنر در ایران بوده است. اما زمانیکه افغانها به ایران حمله کردند، این هنر نیز کمیاب شد و افراد کمتری در این زمینه فعالیت داشتهاند، دوره قاجار صادرات فرش رونق گرفت و باعث شد هنرمندان زیادی در این زمینه مشغول به کار شوند و طرحهای زیبایی را برای فرشها ابداع کنند. طرح فرشها بهگونهای میباشد که با آداب و رسوم هر شهر همخوانی دارند، اصولاً برای هر شهر یک طرح ویژه وجود دارد که مختص همان شهر است. قالیباف های معروفی در شهرهای مختلف مشغول به کار در این زمینه هستند و فرشهای زیبایی را نقش نگاری میکنند. بیشتر بافندگان فرش در شهرهای تبریز، مشهد، اصفهان هستند. فرشهای ایرانی، به دلیل نقش و نگار، کیفیت بافت و موادی که برای بافت فرش به کار برده میشود، دارای طرفداران زیادی میباشند و چشم هر بینندهای را به سمت خود جلب میکند.
فرشهای معروف ایرانی
با اینکه فرشهای ایرانی، دارای محبوبیت بالایی هستند، اما اکثر افراد اطلاعاتی در این زمینه، ندارند و تنها زیبایی فرش را ملاک خرید خود قرار میدهند و درصد کمتر افراد، از طرح فرش شهرهای مختلف مانند نقوش اسلیمی ایرانی و موادی که در فرش بافته شده است، اطلاع دارند. زمانیکه فرش صادر میشود همراه فرش، شناسنامه فرش می باشد و در آن شناسنامه، تمامی اطلاعات مربوط به فرش درج میشود. از معروفترین فرشهای ایرانی میتوان
۱-فرش نائین
دلیل شهرت فرشهای نائین، کیفیت موادی است که در این فرش به کار برده میشود. مواد اولیهای که برای بافت این فرشها، به کار برده شدهاست، از درصد بالایی پشم استفاده شده، به همین دلیل، کیفیت این فرشها بالا میباشد. طرحهایی که برای فرش نائین استفاده میشود، طرح لچک و ترنج میباشد. که این طرح ها متنوع میباشند. ظرافت فرشهای نائین به گونهای میباشد که رنگهای آن بهصورت ماهرانه به کار برده شده است و باعث ایجاد آرامش درون افراد، مختلف میشود. همچنین این فرشها دارای ابعاد مختلفی هستند و بیشتر جنبه تزئینی دارند، زیرا پرزهای این فرشها کوتاه میباشد.
۲- فرش کرمان
یکی از معروفترین فرشهای ایرانی، فرش کرمان میباشد و قالیبافان این شهر، دارای ذوق هنری بالایی میباشند و از نقوش زیبایی برای فرشهای کرمان استفاده میکنند. طرحهایی که در این فرشها بافته می شود، دارای رنگآمیزی زیبایی هستند و این رنگها بسیار متنوع میباشد. بیشتر رنگهایی که برای این فرشها استفاده میشود، رنگهای طبیعی میباشد و کمتر از رنگهای جوهری برای رنگرزی خامه فرش استفاده میشود. نقشهایی که برای فرشهای کرمانی استفاده میشود، بیشتر نقش گل و برگ و درخت میباشد و این نقشها بهصورت هنرمندانه در فرش بافته شدهاند. دلیل شهرت فرشهای کرمان به دلیل رنگآمیزی زیبای این فرش میباشد.
۳- فرش اردبیل
میتوان گفت اولین فرشی که در ایران به شهرت زیادی رسید فرش اردبیل است، زیرا طرحی که در این فرش بافته میشود، بهگونهای میباشد که باعث آرامش در افراد میشود و به دلیل اینکه از این فرشها بیشتر در مکانهای مذهبی استفاده میشود، از تصاویر خاصی برای این فرش استفاده میشود. اکثراً طرحهایی که برای فرش اردبیل استفاده میشود به گونهای هستند که نمای گنبد را به تصویر میکشند و اطراف این گنبد، قندیل آویزان شده است. طرحی که در وسط فرش استفاده میشود در چهار طرف فرش نیز تکرار میشود.
۴ -فرش شکارگاه
طرحی که برای فرشهای شکارگاه استفاده میشود، بیشتر ایده گرفته از صحنه شکار میباشد. بهگونهای که تصاویر آن، شکارچیان مجهز به نیزه و شمشیر هستند و در قسمتهایی از فرش از تصویر حیواناتی مانند شیر و پلنگ و آهو استفاده شدهاست. این فرشها فرهنگ و هنر ایرانی را کاملاً به تصویر میکشد، بیشتر قالیبافان فرش کاشان، از این طرحها استفاده میکنند و موادی که برای بافت این فرشها استفاده میشود ابریشمی میباشند و فرش دارای گره زیاد میباشد.
۵- فرش نقش گلدانی
همانگونه که در بالا ذکر کردیم دوره صفوی، یکی از، پررونقترین دورههای فرش بوده است. فرش نقش گلدانی مربوط به دوره صفوی میباشد که در زمان شاه عباس بافته شده و هم اکنون در موزه ویکتوریا در شهر لندن نگهداری میشود. رنگهایی که برای بافت این فرش استفاده شده است، بسیار متنوع و زیبا هستند و بیشتر رنگهایی مانند آبی، قهوهای، لاجوردی در بافت این فرش استفاده شده است و به دلیل اینکه بسیاری از طراحان فرش برای نقش نگاری فرشها ازین فرش ایده گرفتهاند، بسیار مشهور میباشد.
۶- فرش چلسی
این فرش نیز دارای طرح زیبایی میباشد و به دلیل اینکه از شهر چلسی وارد شهر لندن شده، هماکنون در موزه این شهر قرار دارد و به فرش چلسی معروف میباشد. این فرش نیز مانند قالی اردبیل، دارای طرحهای آرامشبخشی، میباشد. اما نقشهایی که برای این فرش استفاده شده است. دارای طرح حیوانات نیز میباشد. بیشترین رنگی که در این فرش استفاده شده است ارغوانی است و مواد اولیه بافت فرش از ابریشم بوده و تعداد گرههایی که برای بافت این فرش استفادهشده است، نسبتبه فرش اردبیل بیشتر میباشد. بعضی از کارشناسان بر این عقیده هستند که این فرش قبل از فرش اردبیل بافته شده است .
۷-فرش ترکمن
فرشهای ترکمن دارای طرحهای هندسی میباشند و این طرحها بهصورت تکراری بر روی فرش نقشبندی شدهاند. بافت این فرشها بهصورت درشتباف است و نخی که برای اینگونه فرشها استفاده میشود از پشم میباشد. این فرشها توسط زنان ترکمن بافته میشود و به دلیل اینکه کارگاه قالیبافی آنها بهصورت افقی میباشد، دارای ابعاد کوچکی هستند.
۸- فرش تبریز
فرش تبریز یکی از زیباترین فرشهای ایرانی میباشد و دارای طرفداران زیادی میباشد. تارهایی که در این فرش به کار برده شده است از پنبه میباشد. تعداد گرههای این فرش زیاد بوده و یکی از ریزباف ترین فرشها متعلق به شهر تبریز میباشد. کیفیت پنبهای که در این فرشها به کار برده میشود بهقدری بالا میباشد، که فرش از استحکام بالایی برخوردار است.
قالی پازیریک کجاست؟
فرش پازیریک، اولینبار در درهای به نام پازیریک، در مرز مغولستان، توسط فردی به نام رودنکو مشاهده شده است. طرحهایی که در این فرش استفاده شده، با طرحهایی که در دوره همان هخامنشیان بودهاست همخوانی دارد، بههمین دلیل تصور بر این است که این فرش ایرانی میباشد. قدمت این فرش به ۲۵۰۰سال پیش برمیگردد و کاربرد آن برای پوشش اسب بودهاست. هماکنون این فرش در موزهی آرمیتاژ در شهر سن پترزبورگ روسیه واقع شده است. البته قسمتی از فرش بهخاطر رطوبت ، دچار پوسیدگی شده، اما بهخوبی مرمت شده و اثری از پوسیدگی بر روی فرش مشخص نمیباشد.
قدیمیترین فرش ایرانی
فرش پازیریک یکی از قدیمیترین، فرشهای ایرانی میباشد که دارای طرح و نقش زیادی میباشد و این طرحها بهگونهای هنرمندانه در فرش بافتهشده است و باعث ایجاد شور و اشتیاق در هر بینندهای میشود.
نقش های فرش پازریک
بیشترین طرحهایی که برای این فرش استفاده شده است نقش سوارکاران سوار بر اسب میباشد، همراه با سربازانی که کلاه این سربازان دلیل بر ایرانی بودنشان دارد. همچنین در این فرش، موجودات افسانهای نیز بافته شده است و ترکیب این نقش و نگارها زیبا و چشمنواز میباشد.
استفاده از این نقش و نگارها برای فرش نشان از عقاید و باورهای ایرانیان دارد و نشاندهنده آداب و فرهنگ کشورمان میباشد. نخی که برای بافت این فرش استفاده شده هستند از پشم میباشد و کیفیت فرش بسیار بالا بوده و تعداد گرههایی که در این فرش بافته شده است زیاد میباشد به گونهای که نقش و نگارها با ظرافت خاص بر روی فرش نقش بندی شود. اغلب زمینه این فرش دارای رنگ قرمز میباشد، اما از طرحهای متنوع دیگری نیز در فرش به کار برده شده است و ترکیب رنگ آن بسیار زیبا میباشد. تمام قالیبافان ایرانی از این فرش ایده گرفته و طرحهای زیبایی را برای فرش ها ابداع کردهاند، اما باید بدانید تحریفهای زیادی در نقش و نگار این فرش به وجود آمدهاست.