کشور پهناورمان ایران، از شناخته شده ترین کشورها در زمینه تولید و بافت انواع و اقسام فرش است. این تولیدات پر رونق فرش و صادرات آن در کشورمان باعث شده تا بیشتر مردمان ساکن اروپا با شنیدن کلمه فرش ایران را یاد کنند و ایران را از طریق فرشهای تولیدی زیبایش به خاطر بسپارند. هنر فرش بافی از دیرباز تاکنون مورد توجه و حمایت ایرانیان نیز بوده است و هنردوستان و مستعدان بافنده ایرانی آثار فوق‌العاده و بسیار عالی از خود به یادگار گذاشته‌اند، که شاید در آینده‌ای نه چندان دور قسمتی از آثار باستانی ایران را عهده‌دار شوند.
هنر فرش‌بافی در جای‌جای خاک میهن عزیزمان جوشیده است و آثار شگفت‌انگیزی به مردم ایران هدیه داده است، که هر کس با هر ملیتی با دیدن آنها به وجد می آید و زبان به تعریف و تمجید از آن می‌گشاید. این موضوع تبدیل به انگیزه‌ای شده تا افراد مستعد و توانا در شهرهای مختلف ایران به بافت فرش روی بیاورند و در یادگیری آن بکوشند تا بتوانند بدین وسیله آثار ماندگاری برای شهر خود به جای بگذارند. یکی از شهرهایی که قدمت بسیار بالایی در زمینه فرش‌بافی دارد و فرش‌هایش همواره مورد پسند مردم ایران واقع شده شهر سنندج است.
معروف‌ترین طرح‌ها و نقشه‌های فرش سنندج
شهر سنندج در استان کردستان واقع شده است، سنندج در ارتفاع بالایی از سطح دریا کشیده شده و به دلیل قرار گرفتن در منطقه کوهستانی زاگرس آب و هوای خشک و سرد به خود گرفته است. قدمت بالای این شهر باعث شده تا عده‌ای زیادی از مردم ایران سالانه به این شهر سفر کنند و سوغاتی‌های نفیسی از جمله قالی، گلیم، منبت کاری و غیره … همراه خود به شهرهای دیگر ببرند. البته بافت فرش در شهر بیجار در استان کردستان هم بسیار رایج است اما سنندج در این زمینه قدمت بالایی داشته و پیشرفت چشمگیری در سال‌های اخیر به ثبت رسانده است.
فرشهای سنندجی ازنظر کیفیت در ایران زبانزد خاص و عام هستند و این معروفیت به این دلیل است که برای بافت فرشهای سنندجی از پشم‌های با کیفیت و عالی استفاده می‌شود، پشم‌های مصرف شده در فرشهای زیبای سنندجی از نوع دست ریس است و مانند الیاف پنبه نازک است. چله های قالی های سنندج از جنس پنبه هستند، این قالی های اصیل از پود ضخیم ساخته شده‌اند و چله های این فرش ها از نوع ترکی چله کشی می‌شود، که اندازه و نوع مشخصی نیز دارند. سنندج طرح‌های بسیار زیبا و متنوع در زمینه فرش بافی به سایر شهرهای ایران ایده و ارائه داده است.
این طرح ها شامل طرح بته جقه، ماهی سنه، فرش باغی کردی، ترنج، گل وکیلی، جقه هشت پر ، طرح گل و بلبل، جقه چهار پر می شوند که معروف ترین آنها طرح ماهی سنه است و در این نوع فرش‌ها خودنمایی می‌کند. نخ موجود در قالی های سنندج به صورت دستی ریسیده می شوند و معمولا نخ هایی که از این نوع نخ ریسی بیرون می آیند ضخامت بیشتری نسبت به سایر نخ های موجود در بازار خواهند داشت. قالی های سنندج نیز بسیار ضخیم هستند به طوری که هنگام دست کشیدن روی آنها احساس خشنی فرش به وضوح قابل لمس است.برای رنگ کردن نخ های به کار رفته در این نوع فرش ها از مواد طبیعی نیز استفاده می شود و بر خلاف سایر فرش ها مواد شیمیایی کمتر دخالتی در تعیین رنگ فرش ها دارند.
این موضوع باعث شده تا بسیاری از فرش های سنندجی رنگ های طبیعی به خود بگیرند و نمادی از اصالت شهر سنندج به حساب بیایند . همانطور که گفته شد چله کشی فرش های سنندجی به روش چله کشی ترکی انجام می‌شود و به همین دلیل است که عموما این فرش ها کوچک و پر تراکم و دارای ابعاد مشخص و ثابتی هستند و در اندازه های بزرگ یا نامحدودی بافته نمی شوند.
طرح های فرش سنندج
همانطور که گفته شد سنندج خدمت بالایی در زمینه تولید و بافت فرش ارائه داده است و این موضوع سبب شد تا بافندگان، طرح های زیبا و متنوعی روی فرش را پیاده کنند که در بالا مثال هایی از انواع آن زده شد. این فرش در واقع شامل ترکیباتی از اشکال هندسی مختلفی هستند که در سرتاسر فرش به شکل های دایره، خط های شکسته یا مستطیل های نامتقارن تکرار می شوند. از رایج ترین و معروف ترین طرح های فرش های سنندجی می توان به طرح ماهی اشاره کرد. ماهی نماد نگهبانی از زندگی است.
طرح گل وکیلی نیز دیگر طرحی است که نظر مردم ایران محبوبیت بسیار زیادی دارد، این طرح شامل گل هایی است که همراه با شاخه هایشان در اشکال مختلف هندسی بافته و تکرار می شوند. طرح گل و بلبل نیز از طرح های شناخته شده در ایران و جهان است که در آن پرنده های زیبای بلبل به صورت آزادانه بافته می شوند. طرح بته جقه که در تقریبا نمونه هایی از آن در همه خانه های ایرانی جلوه گر می شود، ساده ترین طرح بته جقه که به شکل یک درخت سروی خمیده است.از سرو در میان گیاهان به گیاهی فروتن و متواضع یاد می شود وسر خم بته‌جقه نیز بر این افتادگی و فروتنی تاکید می کند، بته جقه نماد مقاومت در برابر تندباد سختی ها است.
نقشه های فرش سنندج
نقشه های زیبا که روی فرش های سنندج نیز دیده می‌شود، برگرفته از این طرح هاست که باعث شده این طرح های زیبا در قالب های هندسی مشخص و نامتقارن تکرار شوند و جنبه هنری به تمام ابعاد فرش های دستباف سنندج بدهد. هر یک از این نقشه ها ثمره قدمت طولانی و بلند بالای شهر سنندج در زمینه فرش بافی هستند و هنر دست بافندگان اصیل ایرانی و ذهن مبتکر آنها می باشد. بدیهی است هریک از این طرح ها و نقشه ها به زیبایی خانه ها می افزاید و فضای گرم و صمیمی ایرانی به محیط خانه خواهد داد
مشخصات اصلی فرش دستباف سنندج
فرشهای دستباف سنندج از نخ های پشمی و با استحکام بالا بافته می شوند و دلیل آن هم پرورش های دامی مردمان این منطقه و دسترسی آسان آنها به این نخ های زمخت و مستحکم بوده و هست. این نخ ها، به فرش آنها خاصیت منحصر به فردی داده که با توجه به آن مشخصه اصلی تشخیص فرش سنندج را می توان لمس کردن فرش نامید، چرا که با لمس فرش می توان به ویژگی اصلی آن که زمختی است، پی برد.تشخیص فرش های سنندجی، از طریق رنگ های موجود در بافت این فرش ها نیز امکان پذیر می باشد.
استان کردستان یکی از بزرگترین مناطق تولید گیاهان رنگرزی محسوب می‌شود و این موضوع سبب شده تا در بافت فرش های این منطقه از رنگهای طبیعی ساخت کردستان نیز استفاده شود. استفاده از رنگ های طبیعی در بافت فرش این مزیت را دارد، که رنگ بندی شفاف و خیره کننده ای به فرش بدهد، البته امروزه در بافت بسیاری از فرش های تولیدی از رنگهای مصنوعی استفاده می‌شود و خاصیتی کدر گونه به فرش داده است. بنابراین از این طریق هم به راحتی می توان فرش اصل سنندج را از غیر آن تشخیص داد.
بافت قالی یا گلیم دستباف، در استان کردستان بسیار رایج بوده و قدمتی نزدیک به ۵۰۰ سال دارد و فرش های دستبافت تولیدی در این منطقه نیز تقریبا ۱۲۰ سال است که رواج پیدا کرده‌اند. ویژگی های اصیل و زیبایی بالا در بافت اینگونه فرش ها سبب شده تا حداقل هر ایرانی بخواهد یکی از این فرش ها در خانه خود داشته باشد. البته اگر شما عزیزان نیز قصد خرید فرش های زیبا و اصیل شهر سنندج را دارید، باید از شخصی حرفه ای در این زمینه کمک بگیرید.چرا که در سال‌های اخیر رنگ های مصنوعی و شیمیایی به طور چشمگیری به فرش های این استان وارد شده است و زیبایی و جلوه طبیعی نخست آنها را گرفته است و همینطور استفاده از الیاف طبیعی رو به افول رفته و الیاف غیر طبیعی جایگزین آنها شده اند.
با این حال فرش های اصیل و زیبا نیز در بازار های سنندج وجود دارند و یافت می شوند و شما در خرید این فرش ها تنها نیاز به کسی دارید، که در این زمینه بسیار حرفه ای عمل کند و در خرید اینگونه فرش ها آگاهی کافی را داشته باشد.
